Page 10 - Layout 1

10 HABER Cuma, 6 Eylül 2019

Dr. Umut ÖZKALELİ

RIZA GÖSTERME VE TOPLUMSAL

SÖZLEŞME

Carole Pateman’ın politika kuramları cavüz gibi fiziksel bütünlüğe yapılan
içerisinde ele aldığı “onay verme/rıza bir saldırıda bile kadınların rızasının ol-
gösterme” kuramı (consent theory) madığını kolay kolay kabul ettireme-
yükümlülükleri yerine getirmenin ve dikleri düşünüldüğünde, toplumsal
otoriteyle ilişkilerin bireylerin gönüllü sözleşmenin yapılanması aşamasında
olarak kabulüne veya bu kabulü taah- bu onayı vermemelerinin aslında nasıl
hüt etmesine bağlı olduğunu ortaya kolayca göz ardı edildiğini ya da yok
koyar. Bir başka deyişle vatandaşların sayıldığını vurgulamaktır. Gerçekten
bir otorite altında yaşamaları ve ona de onay konusunda çalışan kuramcılar,
karşı sorumluluklarını yerine getirme- “kadınların onay vermesi” konusunu
lerinin ön koşulu, bu şartlar altında ya- bilerek dışarıda bırakmışlardır.
şamayı “kabul” etmeleridir. Birey, Pateman sözleşme ve onay kuram-
aslında mutlak olarak özgürdür ve bu larında babalar ve oğulları arasındaki
özgürlüğünü kendisi belli koşullarla, ilişkinin merkeze alındığını, kadınlar ve
yine kendi rıza gösterdiği otoriteye erkekler ya da karılar ve kocalar ara-
devreder. sındaki ilişkilerin çok fazla irdelenme-
Onayın olmadığı durumlarda onay diğini ortaya koyar. Kadınlar özgür ve
verilmiş gibi bir yorumla hareket edil- eşit kabul edilmediklerinden onların
mesinin sonuçları nelerdir? İşte Pate- rıza göstermesi konuyla ilgili görülme-
man çığır açan Women and Consent miştir. Örneğin Rousseau, açıkça ka-
(Kadınlar ve Rıza Gösterme) çalışma- dınların rıza aranması gereken gruptan
sında vatandaş ve rıza gösterme olgu- dışlanması gerektiğini, çünkü kadınla-
sunu kadınların toplumsal rın ‘doğal olarak’ erkeklerin altında, aslında yanıltıcıdır. Yapı hala ataerkildir evlilik içinde erkeklerin bireysel istis-
durumundan yola çıkarak ele alarak bu onlara tabi durumda olduklarını iddia ve erkeklerin hem evde, hem politi- nalar dışında hiyerarşik olarak yuka-
soruya cevap arar. İlk başlarda kadın- eder. Rousseau’nun “gönüllülüğe” da- kada, hem sosyal yaşamda kadınları rıda oldukları açıktır. Parayı genellikle
ların herhangi bir onayı vermemiş ol- yalı olan politik düzeninden kadınlar hakimiyeti altına almasına dayalıdır. erkek idare eder; kadınların pek azının
masının konuyla ‘alakasız’ kabul edilişi men edilmelidir; çünkü onların ‘doğal’ Farklılaşan tek şey, erkeklerin kullan- kendine ait banka hesapları vardır. Er-
veya “rıza göstermek” olarak yorum- ahlaki karakterleri olumsuzdur ve da- dıkları otoritenin ‘doğal’ olmadığı, bu keğin kariyerine öncelik verilerek ter-
lanması problemini gözler önüne ser- hası, erkeklerin ahlaki ve yurttaşlıkla otoritenin kadınların ‘rızası’ ile oluştu- cihler yapılır; çocukların bakımından,
mek için yazar, örneklemesine ilgili erdemlerine zararlı etkide bulun- rulduğu ve kadınların bu otoriteyi ‘is- eğitiminden anne sorumludur. Karı-
tecavüzden başlar. Toplumsal yapı içe- maktadır. Yine Rousseau’ya göre ka- tedikleri anda reddedebilecekleri’ kocanın ikisinin de dışarıda çalıştığı
risinde kadınlara tecavüz olayları ya- dınların hayatları eve bağlı olacak iddiasının savunulmaya başlanmış ol- evliliklerde ev işleri çoğunlukla kadın-
şandığında tecavüz eden erkek, bunun şekilde limitlenirse ‘iyi’ kalabilirler. masıdır. Bir başka deyişle, var olduğu ların görevidir. Evlilik ve kadınların po-
tecavüz değil, “taraflarca istenmiş cin- Daha da ileriye giderek iddia ettiği şey, iddia edilen ‘eşitlik’ bir söylemdir. Bu litik yaşamdaki azlığı aslında kadınların
sel ilişki” olduğunu ve kadının rızası ile kadınların ‘iyi’ olanlarının bile erkekleri söylem, hiyerarşik, ataerkil ve tahak- onay verme süreçlerini özgür ve eşit
gerçekleştiğini iddia ederken kadınlar, yozlaştırdığı çünkü ‘doğal’ olarak ka- küme dayalı yapının kadınların da ‘rı- bireyler olarak hiçbir zaman yaşama-
bunun rıza gösterdikleri bir cinsel bir- dınların rıza verebilmek için gereken zası’ alınarak devam ettiğini dıklarını ortaya koyar. Yani, kadınlar bu
leşme değil, tecavüz olduğunu kanıt- kapasiteyi geliştirmekten yoksun ol- savunmak için ortaya atılan bir araçtır. toplumsal sözleşmelere onay vermiş
lamak gibi bir mücadeleye girmek duklarıdır. Kadınların ‘rızasının’ aranmadığı, dış- değildir.
durumunda kalırlar. Hele söz konusu Rousseau’dan bu yana ortaya konu- landıkları dönemdeki mücadele belli Buraya kadar irdelemiş olduğum
olan tecavüz olayı birbirini tanıyan ve lan yaklaşımlar hem kuramsal dü- açılardan daha kolay bir süreçti çünkü onay ve sözleşme kuramlarını ilk
flört eden bir kadın ve erkek arasında zeyde hem de pratikte kadınların ikincil olmanın, ezilmişliğin varlığı adımda kadınlar açısından ele aldım.
yaşandıysa işte o noktada kadınlar için evlilik ve politika başta olmak üzere açıkça ortadaydı. Bugün bu ezilmişlik Aynı şeyi engelliler, eşcinseller, cinsi-
rıza göstermediklerini ispatlamak hayatın her alanında aşağı çekildiğini ve ikincillik devam ederken, kadınların yet kimliği biyolojik kimliğinden farklı
daha da zorlaşır. ve kadınların rızasının aranmadığını eşit oldukları, rızalarının arandığı or- olanlar, göçmenler, seks işçileri gibi
Bizlerin algılamasında ve söylemle- ortaya koymaktadır. Pateman’in göz- taya konulmakta ve daha gizli bir rıza toplumda marjinalize edilmiş bireylerin
rinde ‘flört tecavüzü’ (date rape) kav- ler önüne serdiği gerçek, erken söz- aramama ve ikincil durumda bırakma devletle ilişkileri için de ele almak ge-
ramı da olmadığı için, romantik leşme kuramcıları için kadınlar “evet” noktasına gelinmektedir. Yani Marx’ın reklidir.
düzeyde ilişkiye adım atan insanlar de dese, “hayır” da dese aslında her işçi sınıfı için kullandığı ‘yanlış bilinç’ Ezilmiş ve ikincil pozisyona itilmiş
arasında tecavüz olabileceği ihtimali zaman ‘evet’ dedikleri varsayılır çünkü (false consciousness), kendini top- her grubun, içinde yaşadıkları ‘toplum-
pek irdelenmez. Doğrusu, Türkçe’de bu kadının rızasının kesin bir ifadesi ola- lumda eşit gören, seçme şansı olan, sal sözleşmeye’ ne kadar onay verdik-
kavramın karşılığının bulunmaması mayacağından, erkeklerin bu rızayı rıza gösterdiğini düşünen kadınlar için leri sorgulanmalıdır. Ancak bu
bizzat kavramın zihinsel karşılığının ‘yorumlamayı öğrenmesi gerekir’ dü- de geçerlidir. O yüzden politikada ka- sorgulama yapılırsa emperyalizm ve
bulunmayışının da bir kanıtıdır. şüncesi hakimdir. Rousseau’nun Emile dının yeri olmamasını kadının kendi yeni-sömürgecilik gibi çapı daha geniş
Pek çok kadın, yeni tanıdığı, flört et- adlı eserinde Sophie’nin gösterdiği pasifliğine bağlayabilir, o yüzden ata- ilişkilerdeki yaklaşımlar da anlaşılabilir.
tiği birinin kendisine zor kullanmasının ‘ret’, kaprisli olmamalı, sadece onun erkil toplumun kadınlara yüklediği Çünkü rıza göstermeden bir toplumsal
adını koyamamaktadır; çünkü tecavüz, ‘namusunu’ ifade etmelidir. Böylece ‘temiz kadın’ ‘hafif kadın’ gibi sıfatları sözleşme içinde yaşama zorunluluğu
genellikle dışarıdan gelen, tanımadığı- Emile’in karısının ‘soğuk’ olduğundan fütursuzca kullanabilir ve o yüzden yalnızca toplum içinde belli gruplara
mız bir saldırgan tarafından yapılan bir şikâyet edemeyeceği, ama ‘iffetli’ kadınlara cinselliklerini ve bedenlerini değil, tüm toplumun bir başka ülkenin
hareket olarak belleklerimize işlen- davranışını onurlandırmasına yaraya- baskı altına almayı öğretebilir. hakimiyeti altında bulunması duru-
mektedir. Aynı şekilde evlilik içi teca- cak bir ‘ret’ ortaya çıkmalıdır. Gerçek anlamda rızanın aranması munda da ele alınmalıdır. Bir sonraki
vüz olgusunu bırakın irdelemeyi, böyle Toplumsal sözleşmenin başlamasın- noktasından baktığımızda, Pateman’ın adıma geçebilmek için sorulması gere-
bir şeyin var olabileceğini kabul bile dan bugüne görünüşte değişen ilişki- sorduğu soru önem kazanmaktadır: ken önemli bir soru şudur: Kadınların
edemeyenlerin sayısı rahatsız edici ler bütünü içerisinde dünyanın belli Neden özgür ve eşit bir kadın birey rıza vermediği toplumsal sözleşmeleri
boyutta yüksektir. yerlerinde kadınların vatandaşlık hak- kendisini ‘her koşulda’ erkeklerin ob- irdeleyen kuramlardan yola çıkarak,
Pateman aslında toplumsal düzey- ları kabul edilmiştir ve rıza gösterme jesi haline getiren ve erkeklerin karşı- feminist bir eleştiri ile emperyalizm ve
deki sözleşme kuramlarında (contract konusu, artık bir mesele olmaktan sında ikincil noktaya iten bir sömürgeleştirme yaklaşımlarını ince-
theory) rızanın olup olmamasını ince- çıkmış görünmektedir. Ancak Pate- sözleşmeyi kabul etsin?’ Evlilik ku- lememiz mümkün olabilir mi? Bu soru-
leyen bir kuramcıdır. Tecavüzü bir man’ın da haklı şekilde vurguladığı rumsal olarak toplumsal sözleşmemi- nun cevabını bir sonraki yazıda ele
örnek olarak seçmesindeki amaç, te- gibi, kadınların bu görünüşteki eşitliği zin bir parçası olarak düşünüldüğünde, alacağım.