Page 11 - Volkan Gazetesi KKTC

Volkan
Salı, 24 Mart 2020 HABER 11

Kovid-19 ile Washington oydaşmasına veda

Küresel liderlikler veya hegemonya 100-150 yılda bir etmiş; Küresel üretim entegrasyonunun karşılıklı ba- devleri ülke liderlerinin bile bir savaştayız söylemi, her
el değiştirir. Değiştiğinde küresel sistemin omurgası da ğımlılık içinde sağladığı yeni iklim içinde özellikle Asya - ne kadar Kovid-19 ile savaş gibi görünse de, aslında yeni
değişir. 1648 Westphalia Antlaşması, Fransız Devrimi Pasifik kalkınmış; Çin ve Hindistan ekonomileri olağan- kurulacak küresel ekonomik sisteme geçişin hazırlığı
gibi önemli dönüm noktaları 17. ve 18. Yüzyılda yaşanan üstü büyümüş, ticaret aksı doğuya dönmüştü. Son 25 olarak görülmelidir. Şüphe yok ki küresel sistem yeniyi
değişim örnekleridir. 19. Yüzyılda, Napolyon Savaşları yılda küresel ölçekte 2,6 milyar insanın orta sınıfa geç- kurarken büyük zorluklar çekilecektir. Kovid-19 atlatılsa
sonrası Viyana Konferansı (1815) ile Avrupa’nın kurtarı- mesi büyük bir başarı olmuştu. Ancak silah ters tepti. da, artçı siyasi ve ekonomik depremleriyle, akışı bozu-
cısı olarak Büyük Britanya ortaya çıkmıştı. Futboldan, Asya Pasifik, gücünü üretimden alırken, Amerikan sis- lan, resesyon ikazları altında kaosa sürüklenen küresel
İngiliz kumaşına, İngilizceden denizciliğe her alanda temi tam aksine uzaklaşmış; tüketim modeli daha da ekonomik sistemin yaratacağı sosyo ekonomik tsunami
dünyayı etkileyen yeni küresel lider onlar olmuştu. büyümüştü. Bu aşamada artık doğanın tahribatı da ka- kaçınılmaz olacaktır. ABD’de son 3 ayda silah satışları-
20. YÜZYILDA ABD LİDERLİĞİ çınılmaz olmuştu. Karbondioksit salınımından, tüketim nın yüzde 40 arttığını; ABD Başkanının savaş dönemi
Birinci Dünya Savaşını İngilizler ABD’den borçlanarak maddelerinin arz ve talep dengesine kadar küresel sis- yetkileri istediğini hatırlatmak isterim. Artık tehdidinin
yürütmüş, sonunda galip çıksa da ekonomisi çökmüştü. tem sürdürülebilir olmaktan uzaklaşmıştı. 1973 yılında dışardan değil içerden gelmesinin bekleneceği işsizlik ve
Bu savaştan sonra imparatorluklar dönemi kapanmış, denizler üzerinde taşınan ticaret yükleri 3,5 milyar arz talep dengesizliklerine bağlı sosyo ekonomik kriz
Rusya’da sosyalizm Türkiye’de Kemalizm dönemi başla- tondu. Geçen sene 12 milyar ton oldu. Küreselleşme dönemine giriliyor. Yeni ekonomik sistem yerleşene
mıştı. Mazlum uluslar uyanıyordu. Britanya öncülüğünde böyle devam etseydi, 2030 yılında 25 milyar ton olması kadar şüphesiz her ülke içerde ciddi sorunlarla karşıla-
kurulan Milletler Cemiyeti İkinci Dünya Savaşını önleye- bekleniyordu. Doğaya verilen tahribat küresel ısınma- şacaktır.
memiş ama bu savaştan da galip çıkmışlardı. Ancak dan, hava kirliliğine; asidifikasyondan okyanuslarda olu- ÇİN YÜKSELİYOR
artık ABD’nin küresel liderliğini tanımak zorundaydılar. şan çöp adalara kadar acımasızca devam etti. Bu Kovid-19 sonrası görüldü ki böylesi bir felaket senar-
Neticede her şey ekonomik güce dayanıyordu. 1890 yı- durumun sürdürülemez olduğu her kesim tarafından yosuna devlet ve halk katmanları ile en hazır devlet Çin.
lında Britanya’yı üretimde geçen ABD, İkinci Dünya Sa- dile getiriliyordu. Şüphesiz bu kriz Çin’in yeni dünya liderliği yolundaki si-
vaşından ekonomik bir dev olarak çıktı ve Britanya’ya KİM DUR DİYECEK? ciline büyük katkı sağlayacaktır. Zira çok ciddi ve ölüm-
son darbeyi 1956 Süveyş Krizinde vurdu. Artık Ameri- Birileri, arkasına Atlantik sistemin askeri gücünü alan cül biyolojik bir tehdit ile mücadelede gerek teknoloji
kan hegemonyası başlamıştı. Onu engelleyebilecek ye- finans/kapital dünyasına dur demeliydi. Birileri dünyaya gerekse devletin tüm imkanları kullanılarak kısa sürede
gane denge ve kontrol unsuru Sovyetler Birliği ve azla yetinmeyi öğretmeliydi. Birileri küreselleşmenin tü- inanılmaz başarı elde edilebilmiştir. Bu süreci ABD askeri
nükleer güç idi. O nedenle dünya, nükleer silahların kar- ketimi artırıp ulusalcı her engeli aşmasına izin verme- stratejistlerinin dikkatli değerlendireceklerine şüphe
şılıklı garantilenmiş yok olma (MAD) tehdidi altında her meliydi. Birileri devletlerin seçilmiş bir azınlığın mutluluk yoktur. Çin halkının değil konvansiyonel, nükleer bir sal-
iki dünya savaşında yaşanan milyonlarca insanın ölü- ve kazancı için değil, halkın huzur ve refahı için örgüt- dırıya bile aynı disiplinle cevap vereceğine artık şüphe
münü görmeden, soğuk savaş altında Berlin duvarının lendiğini hatırlatmalıydı. yoktur. Yaşananlar biyolojik silah ve karşı tedbirlere yö-
yıkıldığı 1989 yılına kadar görece bir istikrar dönemi ya- KOVİD-19 İKAZI nelik yatırımları artıracaktır. Artık silah AR/GE yatırım-
şadı. Nüfus ve refah arttı. 1970’lerde 3,5 milyar olan Bu virüs, dünyaya müthiş bir kendine gel ikazı çekti. ları kadar savunma yatırımının pandemi ve benzeri
nüfus 21. yüzyıl başında 7,5 milyar oldu. 1971’de ABD, bir Mikron çapında bir virüs küresel jeopolitik fay hatlarının biyolojik saldırılara karşı savunmaya ayrılacağını söyle-
oldu bitti ile doların uluslararası ticaretteki konumunu kırılmasında ve paradigma değişikliğine gidilmesinde yebiliriz.
pekiştirdi. 1970’lerde neo-liberal ekonomik sistem vites Westpahlia, Fransız Devrimi, ya da 1956 krizi kadar etkili TÜRKİYE DERSLERİ
büyülttü. Hijyen, tıp, gıda sektörü, haberleşme ve ulaş- oldu. Kovid-19 krizi belki bir silahlı çatışma yani savaş Bu süreçten ülkemizin çıkaracağı en önemli ders şüp-
tırma öyle gelişti ki, 70’lerden sonra Atlantikçi küresel değildi, ancak yarattığı etki ancak dünya savaşı ile kı- hesiz Kemalizm’in 100 yıl önce öğrettikleri ile aynıdır.
ekonomik sistem, artan dünya nüfusunu sömürülecek yaslanabilecek seviyede gerçekleşti. Pandeminin olu- Bilim her şeydir. Gerçek sadece ve sadece bilimde saklı-
tüketici kitle olarak görmeye başladı. şum nedenlerine değil de, yarattığı sonuçlara bakarsak dır. İnanç, bilimin sunduğu gerçeği destekler. Kovid-19
SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEM karşımıza karmaşık bir tablo çıkıyor. Bazı çevrecilere bizlere bilimin en hakiki rehber olduğunu bir kez daha
1989 sonrası SSCB yıkıldı ve ABD hegemonyası zafer göre dünya en azından bir kaç haftadır nefes alıyor. öğretti. Diğer yandan bu kriz gösterdi ki halkın sağlığı ve
sarhoşluğu içinde neo-liberal kapitalizmi küreselleşme Kendine gelmeye çalışıyor. Örneğin Wuhan’da hava kir- refahı siyasi beklentilerin çok önünde olmalıdır. Çin’in 15
adı altında bütün dünyaya dayattı. Tek kutuplu kontrol- liliği kalmadı. Diğer taraftan Neoliberal, ABD dolarına ba- milyonluk Wuhan şehrinde kısa sürede sokağa çıkma
süz dünyada haritalar değiştirildi, hükümetler devrildi. ğımlı, küreselleşmeci sistem artık çöküyor. Reel yasağı uygulaması buna güzel bir örnektir. Türkiye bir
Devletler küçülürken, özelleştirmeler ve dev firmalar ekonomi, terk ettiği cepheyi finans/kapital odaklardan takım nedenlerle sokağa çıkma yasağını uygulamadı.
altın çağını yaşadı. Bu arada finans/kapital sektörü tari- geri almanın kapısını açıyor. 2008 finansal krizinde ol- Ayrıca yurtdışından gelenlere karantina uygulamasında
hinde olmadığı kadar büyüdü. Paradan para kazanma duğu gibi faizlerle oynamak ya da piyasaya para sür- istenen disiplin ve etkinliği sağlayamadı. Test uygula-
dönemi ile finans, üretimin; tüketim tasarrufun; maddi mek, çalışmayan fabrikadan ekmek çıkarmaya masında (HIV testlerinde olduğu gibi) bilgi devlette ka-
haz, manevi/ahlaki hazzın önüne geçti. Sömürülmesi ve yetmiyor. lacak şekilde daha yaygın bir uygulama yapılabilirdi. Bu
kullanılması gereken kitleler jeopolitik teorilerin izin HERKES ASLINDA YALNIZ kriz devlette üst seviyede Hıfzıssıhha Kurumunun varlı-
verdiği ölçüde dönüştürüldü. SSCB yıkıldıktan sonra Bu süreçte görüldü ki tüm devletler aslında yalnız. Bı- ğına büyük ihtiyaç duyulduğunu ispat etti. Halen Genel
Rusya kapitalist oldu. 70’lerin sonunda Çin zaten karma rakalım küreselleşmeyi, AB ve NATO gibi dev yapılar bile Müdürlük bile olmayan bu kurum tekrar hak ettiği ola-
ekonomik modele geçmişti. bu süreçte krizi göğüsleyemedi. Zorda kalanlara yardım nak ve güce kavuşturulmalıdır.
NEOLİBERAL FELAKET edemedi. Sorun küresel. Tedavi ülkesel. Kovid-19, kar EKONOMİK KIRILGANLIK
21. yüzyıl başında neoliberal kapitalizm ve Atlantikçi odaklı kapitalizmin sosyal ahlakı terk ettiği ve küresel 21. yüzyılda üretim ekonomisini başarmak zorunda-
demokrasi ile şekillendirilen sosyo psikolojik iklim, do- reçetelerin olmadığı bir ortamda, sosyal devletin veya yız. Bunu devletçi yönlendirme ile karma ekonomik bir
ğayı tahrip eden, ferdiyetçi, hazcı ve insani temel değer- halkçılığın yaşamsal olduğunu tüm dünyaya hatırlattı. model içinde başarmalıyız. Tüketim ve hizmet sektö-
lerden uzaklaşmış, tüketen ama düşünmeyen, hedonist Bu kapsamda her ikisinin de güçlü olduğu Çin, 21.yüzyı- rüne dayanan ekonomilerin kırılganlığı yüksektir. Tür-
kitleler yarattı. Bu kitleler gerek enerji ile hammaddeye lın örnek devlet modeli olarak ortaya çıktı. Küreselleş- kiye 1980 sonrası bu tuzağa maalesef düşmüştür. Bu
erişim, gerekse yeni pazarların yaratılması için Afganis- mecilik geri çekilirken, artık devletler kendi kendine satırlar yazılırken Kovid-19 sürecinin ekonomimize geti-
tan, Irak, Libya ve Suriye’de kanlı müdahalelere göz yeterlilik seviyelerini yukarıya çekeceklerdir. Ekonomi- receği ağır yük ve işsizlik gibi sosyal sorunlar gündeme
yumdu. En azından hükümetlerini sorgulamadı ve kendi ler içe dönerken, bölgesel işbirlikleri ve sınır ticareti öne gelmeye başlamıştı. Bu sorunları milli seferberlikle aş-
devletlerinin yarattığı suni terör tehdidi ile korkutulmayı çıkacaktır. Tarım ve sanayinin payı hizmet sektörünün mamız gerekir. Başta Kanal İstanbul gibi topluma ve
kabullendi. Zayıf devletler parçalanıp halkları kan ban- üzerine çıkacaktır. Özellikle tarımda, su kaynaklarında ekonomiye katma değer sağlamayacak hayali projeler-
yosu yaparken, finans kapital dünyasının sınır tanıma- kendine yeterlilik önem arz edecektir. den vazgeçilmelidir. İzmir İktisat Konferansının ruhu
yan elitleri, borçlanarak tüketen orta sınıfı artırdı. Bir ABD DÖNEMİ KAPANIYOR tekrar yakalanmalıdır. Atlantik makyajı ve yönlendirme-
yandan da pazarlarını genişletmeyi hedefledi. Bir nesil ABD’nin artık oyun kuramayacağı veya kurduğu hiçbir leri başta AB ile gümrük birliği olmak üzere gözden ge-
öncesi fakir olan orta sınıfların refah patlaması ile artan oyunu sonlandıramayacağı bir kez daha görüldü. çirilmelidir.
talepleri devletleri jeopolitik ve ekonomik mücadelede ABD’nin, diğer ülkelere yardımı bir yana, kendine yardım EMPERYALİZM DİRENECEKTİR
acımasız yaptı. Sistem baştan yanlış kurulmuştu. Was- edemiyor. IMF gibi ABD güdümündeki bir kurumun bu Sonuç olarak Washington oydaşması bu krizle son
hington oydaşması liberal demokratik düzen içinde her- zor dönemde Venezuela’nın kredi talebini reddetmesi nefesini vermeye zorlanmıştır. Bu aşamadan sonra em-
kese bir Amerikalı gibi yaşama ideali sunuyordu. Sadece ya da tüm ulusların dayanışma içinde olması gereken bir peryalizmin Kovid-19 gibi hayatta kalabilmek için her
tüketim çerçevesinde değil, batı değerleri kavramıyla da ortamda, İran’a insani malzemeler dahil ABD kısıtlama- şeyi yapacağını beklemek gerekir. Bu süreçte Türkiye
oydaşmaya uymak neredeyse mecburi tutuluyordu. Bu larının devamı, küresel Amerikan imajını yerle bir etti. Bu kuruluş ayarlarına yani Kemalist devlete geri dönerek
değerlere karşı çıkanlar düşman kabul edilip cezalandırı- durum ABD Çin rekabetini daha da artıracak, Çin daha başta Rusya ve Çin olmak üzere Asya ile işbirliğini güç-
lıyordu. net şekilde mazlumların yanında yerini alacaktır. lendirmeli, kutsal kase olarak gördüğü AB’nin ve
TÜKENEN DÜNYA SOSYO EKONOMİK TSUNAMİLER ABD’nin gerek insani değerler, gerekse kriz yöneti-
Ama gerçekler böyle değildi. Washington oydaşması Kovid-19, Dünyada ulusalcılığı ve içe yönelişi tekrar minde sergilediği başarısız süreçlerden ders çıkarmalı-
ucuz emeği sömürmek için küreselleşmeyi teşvik etkin hale getirecektir. ABD, Fransa, Almanya gibi G7 dır.