Page 10 - Volkna Gazetesi KKTC

10 HABER Volkan Salı, 6 Ağustos 2019

AA’NIN ANALİZİ: DOĞU AKDENİZ’DE ÖNCELİKLER VE NATO’NUN ROLÜ

DERİN DENİZ TABANINDA SONDAJ edebilen bir yapı oluşturup etkin olmak
KAPASİTESİ VE SU KÜTLESİ İÇERİSİN- isteyen bir AB söz konusu. AB’nin mer-
DEKİ KAYNAKLARIN KULLANIM İMKAN- kezinde yer alan Fransa ve Almanya gibi
LARI ARTTIKÇA BU ALANLAR DA, AYNI ülkelerin çevre ülkeler üzerindeki etkinli-
KARA ALANLARINDA OLDUĞU GİBİ, ğinin artacağı bu yapının Türkiye için ne
DEVLETLERİN EGEMENLİK MÜCADE- anlama geleceği şüphelidir. Yunanistan
LESİNE SAHNE OLMAYA BAŞLADI ve GKRY yanında tavır alan bu yapıya
Doğu Akdeniz, kavramsal olarak Kıbrıs karşı tedirginlik duyuluyor. Türkiye Uk-
ve çevresi olarak algılansa da aslında Ka- rayna konusunda hâlâ NATO ve AB’nin
radeniz, Boğazlar ve kısmen Orta Do- yanında duruyor olsa da, Karadeniz’de
ğu’yu da kapsayan daha geniş bir alan aktif bir NATO varlığından endişe duy-
olarak ele alınmalıdır. Bölgesel çatışma- makta. Türkiye’nin üç denizde birden
lar, özellikle de Orta Doğu’da yaşanan Fi- gerçekleştirmiş olduğu tatbikatlar duru-
listin sorunu, Suriye iç savaşı, Irak’taki mun farklı olduğunu gösteriyor.
istikrarsızlıklar, Mısır’da yaşanan darbe, Konu coğrafi bir paylaşım ve sınır belir-
Yemen sorunu, İran ve Basra’daki ger- lenmesi, stratejik kaynaklar ve alan
ginlikler, Libya ve Kıbrıs sorunu doğru- kontrolü olunca tartışmalar jeopolitik
dan bu bölgeyi etkilemekte. eksene kaymış durumda. Devletleri esas
Farklı güvenlik tehditleri, ulus ötesi alan ve ulusal çıkar hesapları ile tek tek
terör, göç ve insan kaçakçılığı bu sorun- devletlerin özellikle ekonomik çıkarları-
ları daha da karmaşık hale getiriyor. nın listelenebileceği bu ortamda Türkiye
Bunlara ek olarak, artan teknolojik kap- açısından iş birliklerin artırılması gereken
asite sayesinde deniz alanlarına dair bir bir döneme girildiği açıkça ortada. Her ne
paylaşım savaşı başlamış bulunuyor. kadar gündemde yeni iş birlikleri ve
Derin deniz tabanında sondaj kapasitesi bloklar varmış gibi görünse de, bu duru-
ve su kütlesi içerisindeki kaynakların mun diplomasi kanalları ve biraz yaratıcı-
kullanım imkanları arttıkça bu alanlar da, lık ile değiştirilebileceği söylenebilir.
aynı kara alanlarında olduğu gibi, devlet- İsrail, Mısır ve Yunanistan üçlüsünün,
lerin egemenlik mücadelesine sahne ol- bugün bir blok gibi görünse de, geçmişte
maya başladı. Uluslararası sular pek çok gerginlikler yaşadıkları biliniyor.
daralırken, uluslar “genişletilebilir kıta getiriyor. Diplomatik prosedürlere daha savrulmuş bulunuyor. Libya krizi de bu Girit’te İsrail uçaklarına hava üslerini kul-
sahanlığı” ve “münhasır ekonomik az önem verilen bir dönemde olduğu- anlamda etkili bir belirleyen olmuş, NATO landırıyor olsa da İsrail’le iş birliği konusu
bölge” tanımları ile daha fazla alanı kont- muz ve Türkiye’ye yönelik tehditkâr operasyonu Türkiye’nin NATO’nun rolü Yunanistan için gayet sorgulanabilir bir
rol etme çabası ortaya koyuyor. Bu bağ- söylemler düşünüldüğünde, ortak bir konusunda endişeler yaşamasına sebep durum.
lamda güvenlik sorunları; savaş, çatışma akla dayanan rasyonel bir çözüm arayışı- olmuştur. “Koruma sorumluluğu” kavra-
ve ardından çıkan insani krizler ve yasa- nın nasıl olabileceği konusu, daha büyük mının NATO aracılığı ve BM Güvenlik DİPLOMASİ CEPHESİ BOŞ BIRAKIL-
dışı göçle beraber gelişen ekonomik bir merak celbediyor. Konseyi kararıyla 2011 yılında uygulan- MAMALI
çıkar paylaşımlarıyla ilişkilendirilmiş du- Rusya’nın NATO ve Batı karşısında böl- ması ve “müflis devlet” kavramı üzerin- Aynı durum NATO ile yürütülen iş bir-
rumda. gede oynadığı dengeleyici rol Türkiye den devletlerin egemenliklerinin dış likleri için de geçerli. GKRY için NATO
Bu bağlamda, Kıbrıs ve çevresinde açısından önemli olmakla birlikte Türkiye müdahalelere karşı koruyuculuğunun üyeliğini öneren açıklamalar GKRY mec-
artan gerginliğin beklenmedik olduğunu bölgede yalnızlaşmakta. NATO bir gü- azalması Türkiye açısından artık rahatsız lisinde hararetle tartışılmış, Kıbrıs’ta Türk
düşünmek epey zor. Zira Kıbrıs sorunu- venlik örgütü olarak bir yandan ABD po- edici olmaya başlamıştır. askerinin varlığının sebebi olarak görülen
nun henüz çözülmediği bir dönemde AB litikalarının aracı haline gelirken, bir örgüte GKRY olarak asla üye oluna-
tarafından adada tek egemen olarak ta- Türkiye’yle bu politikalar konusunda ya- MEVCUT İTTİFAK mayacağı açıkça ifade edilmiştir. Aynı
nınıp tam üye olarak alınan Güney Kıbrıs şanan anlaşmazlık giderek derinleşmiş YAPILARI DEĞİŞEBİLİR durum Kıbrıs sorununun geçmişi düşü-
Rum Yönetimi’nin (GKRY) 2004 sonra- bulunuyor. Nitekim Türk Dışişleri yaşa- Benzer endişeleri eski Sovyet etki nüldüğünde Yunanistan’ın ABD ile olan
sında Türkiye-AB görüşmelerini kilitle- nan gerilimlerin NATO ile değil ABD ile ol- alanında ilerleyen AB-NATO genişlemesi yakın ilişkileri için de kısmen geçerli.
diği bir ortamda tarafların, birbiriyle duğunun altını çiziyor. sebebiyle, özellikle Karadeniz ve Kafkas- Ancak, geçmişte yaşananlar bir isteksiz-
egemenlik çatışması yaşarken çok daha Bununla birlikte NATO’nun operasyon- lar bölgesinde Rusya da duyuyor. Örne- likten ziyade Türkiye’nin tercih edilme-
çetrefilli bir paylaşım meselesinde bir ları bu konudaki durumun tespiti açısın- ğin, Gürcistan’ın 2008 yılındaki işgal sinden kaynaklanan bir mesafeydi.
araya gelmeleri beklenemezdi. Nitekim dan mühim. Ege’de yaşanan göçmen sürecinde, Putin, kendi sınırlarını “gasp Yunanistan için ABD ile bugün kurulan
böyle de oldu. krizi süresince AB’nin sınırlarının korun- etmeye” çalışan NATO yüzünden bu böl- yakın ilişki hoşnut olunası bir gelişme.
ması konusunda görev yapacak olan gelerde yaşayan Rus azınlıkların bundan AB, ABD’nin bölgede Türkiye’yi destek-
TÜRKİYE’DE ABD VE NATO’YA ARTAN deniz güçlerinin tesisinde NATO’ya bağlı muzdarip olduğunu iddia ediyordu. Bu leyen yaklaşımına bir denge olarak se-
GÜVENSİZLİK bir geminin Türkiye üzerinden gelen örnekte NATO’nun bölgede Türkiye üze- nelerce dile getirilmiştir. Mevcut
Rauf Denktaş’ın statükoculuk ile eleş- göçü kontrol edebilmek adına bu aktivi- rinden hareket ediyor olması sebebiyle durumda Yunanistan açısından ideal
tirildiği 2002 KKTC Cumhurbaşkanlığı telere katılması son derece önemli. Ko- Rusya’yla gerginlik yaşanmaktaydı. Bu durum, hem AB hem de ABD ile yürütü-
seçimlerinde, muhalifler de Denktaş runan, iki NATO ülkesi olan Türkiye ve söylem 1999 yılında Kosova krizi döne- len yakın iş birliğidir.
yanlıları da Kıbrıs ve çevresindeki doğal- Yunanistan arasındaki sınır idi, ancak minde Miloşeviç tarafından, Yugos- Bugün uluslararası toplumu arkasına
gaz konusunun masaya geleceğini bili- NATO’dan ziyade AB sınırının korunması lavya’nın dağılmasının ardından diğer alan GKRY sondaja devam etmek ister-
yorlardı. Bu ekonomik kaynağın var olan fikri, Yunanistan’ın AB üyesi olması ve cumhuriyetlerde kalan Sırp azınlıklara ken, Türkiye Kıbrıslı Türklerin ve Tür-
sorunu nasıl etkileyeceği tartışılırken, AB-NATO iş birliğini Türkiye’yle yaşanan yönelik olarak da kullanılmış, bu örnekte kiye’nin bölgedeki haklarını öne
GKRY’nin AB üyeliğinin neredeyse kesin ihtilaflarında kullanma eğilimi ile daha da de NATO ve Batı, Sırpları mağdur eden sürmektedir. Fakat uluslararası ilişkilerde
olduğu ve 2004 yılına kadar bir çözüm ön plana çıkmış durumda. AB’nin belirle- yayılmacı bir unsur olarak gösterilmişti. kalıcı dostluk ya da kalıcı düşmanlıklar
bulunması gerektiği, bulunamazsa duru- yici bir güç olarak devrede olması bu an- Yine bu dönemde Türkiye, NATO ve Batı yoktur. İş birlikleri güç kazandırır. Nite-
mun daha da zorlaşacağı mevcut KKTC lamda Türkiye’nin diplomatik alanda yanlısı bir tavır takınmış idi. Oysa bugün kim bir zamanlar Türkiye’nin NATO üye-
Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı tarafın- yaşadığı sorunlardan biri. Bir NATO üyesi NATO ve ABD, Türkiye tarafından bir gü- liği konusunun mecliste tartışıldığı
dan da dile getiriliyordu. Bu yaklaşımın olan Türkiye, Suriye konusunda çeşitli venlik problemi olarak görülüyor ve daha yıllarda Başbakan Adnan Menderes ve
haklı olduğu bugün açıkça ortada. AB sorunlar yaşarken ve bu konuda destek önce Rusya örneğinde olduğu gibi, askeri Demokrat Parti hükümeti, Doğu Akde-
üyeliğini elde etmiş bir GKRY ile ne mü- beklerken sessiz kalan NATO, sembolik müdahalelere ve bölgedeki aktif siyasi niz’de Türkiye açısından güvenliği artırıcı
zakere masasında bir ilerleme sağlana- bir destek vermekten dahi aciz kalırken, şekillendirme faaliyetlerine endişeyle bir unsur olarak ABD’nin dikkatinin bu
bilmekte, ne de kaynakların bu yine Suriye sorununun bir uzantısı olan bakılıyor. bölgeye çekilmesi gerektiğini, ancak bu
doğrultuda paylaşılması söz konusu ola- yasadışı göç konusunda aktif olarak AB’nin yeni yayınlamış olduğu “strate- şekilde Boğazları da içeren Doğu Akde-
bilmekte. Kıbrıslı Türklerin eşit egemen- devreye girmekteydi. İnsan kaçakçılığı jik egemenlik” eksenli açıklamalar da bu niz’in güvenliğinin sağlanabileceği iddia
lik haklarının kabulü yanında Türkiye’nin sebebiyle yaşanan insani dramı durdur- açıdan ilginçlik arz ediyor. AB’nin aktör- etmiştir. Tüm deniz yetki alanlarının pay-
de bir komşu ülke olarak Doğu Akde- mak için ve yeni güvenlik tehditleri bağ- lerin giderek daha da aktif olduğu or- laşımı konusunda bugün yeniden bir
niz’de kıta sahanlığı bağlamında var olan lamında görev yaptığını söyleyen NATO, tamda, çevresindeki etkinliğini artırma takım düzenlemeler yapılırken, Türk dip-
haklarını da sınırlamaya ve bunun için benzer sembolik bir varlığı sorunun kay- yönünde bir talebi söz konusu. Bu ko- lomasisine büyük iş düşmektedir. Mavi
AB’den ve diğer uluslararası aktörlerden nağında göstermemişti. S-400 krizi bu nuda özellikle eski Sovyet nüfuz alanın- vatan için diplomasi cephesinin asla boş
destek bulmaya çalışan GKRY, East-Med bağlamda Patriotların Türkiye’ye veril- daki etkinliği bir ölçüt olarak bırakılmaması gerekiyor.
ortaklığıyla diplomatik alanda önemli bir memesiyle de ilişkili. Suriye politikasında değerlendiriliyor. Örneğin Moldova’da [Doç. Dr. Zuhal Mert Uzuner Marmara
güç elde etmiş durumda. Türkiye’nin terör örgütü PYD’ye verilen destek de AB’nin yumuşak güç olarak tanımlanan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
ABD, AB, Mısır ve İsrail ile yaşadığı geri- eklenince Türkiye giderek ABD ve etkisi test edilmektedir. Ancak artan re- Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim
limler ise durumu daha da karmaşık hale NATO’ya yönelik bir güvensizlik içine kabetle birlikte hızlı ve etkili hareket üyesidir]